Evaluatie van het Hedwigepolder dossier

Van de Web-redacteur

Zierikzee, 8 juni 2012. Nu er weer geen beslissing over de Hedwigepolder genomen is en er weer vertraging ontstaan is door het vallen van het kabinet Rutte 1, is het hoog tijd voor een evaluatie. De Tweede Kamer heeft het alternatief Bleker 2 afgewezen en daarmee is er officieel geen alternatief meer en lijkt het originele plan om de hele Hedwigepolder te ontpolderen de enige mogelijkheid. Voor het demissionaire minderheidskabinet een precaire situatie. Vandaar dat de regering besluit geen besluit te nemen. 'Rutte weigert beslissing' is een veelzeggende Vlaamse krantenkop.
Het zal een tussen-evaluatie zijn, want het laatste over de Hedwige is voorlopig nog niet gezegd.

Evaluatie Klinkers Consultants.

In september 2005, vrij snel nadat de Ontwikkelingsschets gepresenteerd was, wordt het rapport Evaluatie van ProSes van het bureau Klinkers Consultants gepubliciteerd.
Een evaluatie van een complex project is voor direct betrokkenen altijd zinvol. Maar waarom is destijds die evaluatie zo snel naar buiten gebracht? Waarschijnlijk is het bewust kort voor de politieke besluitvorming naar buiten gebracht. Er wordt namelijk veel over de rol van de politiek geschreven.
Hoe dan ook, het rapport Evaluatie van ProSes is zeer interessant en het is jammer dat het nooit in het openbare debat in Vlaanderen en Nederland aan de orde geweest is. Überhaupt heeft het politieke debat niet uitgeblonken door inhoudelijke debatten over dit dossier. Het was veel meer een confrontatie van belangenbehartigingen.
De opdrachtgever van deze evaluatie was de Technische Schelde Commissie, die ook de ProSes-organisatie, die de Ontwikkelingsschets 2010 uitgewerkt heeft, in het leven geroepen heeft.
Voor geïnteresseerden in de Westerscheldeproblematiek is de Evaluatie van ProSes van harte aanbevolen.
Er volgen nu een aantal wel heel opmerkelijke passages uit het rapport, die voorspellende waarde hebben gekregen.

Tikkende draagvlaktijdbom

Het woord 'draagvlak' komt 107 keer voor in de Evaluatie van ProSes, wat het belang van zowel politiek als maatschappelijk draagvlak in dit project aangeeft. De formulering 'tikkende draagvlaktijdbom' gebruikte Klinkers voor het maar ten dele aanwezig zijn van landbouworganisaties in het Overleg Adviserende Partijen (OAP) ^{(voetnoot 1)}. Die tijdbom is een jaar na publicatie van het rapport afgegaan in het voorjaar van 2006 bij de inspraak- en informatie avonden die overal in Zeeland georganiseerd werden. ProSes heeft geprobeerd om alle maatschappelijke en betrokken organisaties in het OAP in te laten stemmen met de Ontwikkelingsschets. Dat is gelukt. In die zin dat het OAP in 2004 in haar eindrapport stelt dat de leden een unaniem instemmend eindadvies uitbrengen. Echter, de meeste bij het advies en overleg betrokken organisaties hebben een eigen visie in de bijlagen opgenomen. Dan blijkt er helemaal geen unanieme instemming te zijn.
Het bestuurlijk overleg Westerschelde (BOWS) constateert dat er onvoldoende draagvlak is voor een verdere verdieping van de Westerschelde.
De ZLTO stelt dat grondverwerving op basis van vrijwilligheid gestimuleert moet worden.
De samenwerkende Vlaamse en Nederlandse havens voegen in de bijlage een wensenlijstje bij op het gebied van infrastructuur op het gebied van spoorverbindingen en het wegennet rond de havens. Over de verdieping hebben ze geen opmerkingen.
Opvallend is dat de samenwerkende natuurorganisaties geen bijlage geschreven hebben. Kennelijk waren zij tevreden met de Ontwikkelingsschets.

Nu, vele jaren later, in 2012, moet geconcludeerd worden dat de hele benadering van het probleem van de verruiming van de vaargeul in de Westerschelde een tikkende tijdbom was en nog steeds is. Dat blijkt uit het volgende citaat:


'Draagvlak is een systeemfout en een verouderd concept'

Dit staat in de aanbeveling aan bewindslieden. Klinkers stelt: "Schaf inspraak af zodat toekomstige projectorganisaties van deze oneigenlijke last bevrijd worden." De vele kritiek op de communicatie en de inspraak mag niet op het conto van ProSes geschreven worden, omdat inspraak niet werkt, aldus Klinkers.
Of Klinkers nu wel of niet gelijk heeft even terzijde, maar voor alle betrokken rond de Westerschelde is deze informatie natuurlijk stuitend. Men krijgt hier de bevestiging wat men altijd al vermoed heeft; men heeft voor niets zich ingezet voor aanpassingen van de plannen.
Daar komt de kritiek van Klinker op de ongelukkige communicatie naar de bevolking nog bij (zie verder "de onbalans")


Langetermijnvisie Schelde-estuarium (LTV)

De evaluatie van Klinkers gaat over de projectorganisatie ProSes. Dit is typisch, want de belangrijkste beslissing is kort voordat de ProSes-organisatie geïnstalleerd was al genomen. Eind 2001 werd namelijk de LTV door het Vlaamse en Nederlandse parlement goedgekeurd ^{(voetnoot 2)}. Daarmee lag de toekomst van het Schelde-estuarium in wezen al vast. Daarna in het voorjaar van 2002 gaat de ProSes-organisatie aan het werk met de LTV als uitgangspunt. Met het goedkeuren van de LTV ging de Tweede Kamer in wezen akkoord met ontpolderen in Zeeland. De parlementariërs waren donders goed op de hoogte van de vele bezwaren in Zeeland tegen ontpolderen. Al in 1998 werd door de breed gesteunde motie van den Berg ontpolderen afgewezen als instrument in de langetermijnvisie voor de Westerschelde, waardoor de LTV niet in die vorm aangenomen had mogen worden. Voor de bühne moties tegen ontpolderen steunen en wel instemmen met verdiepingen en ontpolderen is de afgelopen 12 jaar de dubbele, slappe houding van de Tweede Kamer geweest. De motie Van der Staaij staat symbool: Breed gesteund besluit de Tweede Kamer dat alleen op vrijwillige basis grond verworven mag worden, terwijl men in dezelfde periode instemt met de rijksprojectenprocedure, wat een volmacht voor onteigenen impliceert.

Het is Klinkers opgevallen dat de LTV nooit met de burgers gecommuniceerd is. Die LTV was er ineens en hij was nog heilig ook. Door voorstanders van ontpolderen wordt nog steeds over de balans gesproken tussen de toegankelijkheid, natuurlijkheid en veiligheid. Het tegenovergestelde is waar.

"De ontwikkeling van typische estuariene natuur wordt bevorderd door extra ruimtelijke maatregelen in beide landen.", schrijft de LTV. Met andere woorden: De langetermijnvisie impliseert ontpolderen! Dat is het moment geweest waarop de Tweede kamer de motie van den Berg had moeten respecteren en de LTV in die vorm niet moeten accepteren. Maar, volgens Klinkers had de Technische Schelde Commissie de regie stevig in handen en de Tweede Kamer had volgens hem weinig dossierkennis.
Zo werd zonder problemen de LTV aangenomen. en werd snel, want Antwerpe nhad haast, ter concretisering van deze visie een Natuurontwikkelingsplan (NOPSE) geschreven.

Natuurontwikkelingsplan Schelde-estuarium (NOPSE)

Als je specialisten de ruimte geeft om hun idealen te realiseren dan grijpen ze die kans met beide handen. Dat deden ook de schrijvers van het NOPSE rapport. Voor het natuurontwikkelingsplan geeft NOPSE maar liefst respektievelijk 12770 hectare (plan A) en 11776 hectare (plan B) aan natuurontwikkeling aan. Dus, helemaal geen 3000 hectare.
Kennelijk waren ProSes en de Vlaamse en Nederlandse overheid "not amused" met dit NOPSE rapport en wordt er door ProSes een leeswijzer aan toegevoegd die er niet omheen draait: "De rapportage is dus nog geen plan of zienswijze van de overheid of van ProSes. Het rapport heeft de status van verkennende studie die gebruikt zal worden als één van de bouwstenen voor de Ontwikkelingsschets. Deze rapportage heeft geen zelfstandige status."
Ook Gerda Verburg schreef op 16 juli 2009 aan de Staten van Zeeland: "Alleen in een studierapport (NOPSE, 2003) is aangegeven dat voor een volledig herstel van de Westerschelde over een oppervlakte van circa 3000 hectare natuurherstel nodig zou zijn, en niet alleen door ontpolderen. Een dergelijke taakstelling is niet in de Nederlands-Vlaamse Langetermijnvisie 2030 voor het Schelde-estuarium vermeld noch in het beleid van de Nederlandse regering overgenomen."

Het is heel vreemd. Als NOPSE geen beleidsdocument is, hoe kan Deltares dan in haar laatste rapport Natuurherstel in de Westerschelde uitgaan van het NOPSE-rapport? Het is toch bizar dat een overheid zegt dat een rapport geen beleid is en wetenschappers gebruiken het rapport juist om beleid voor te stellen. Ra ra hoe kan dat?

Meer artikelen over NOPSE door de webredacteur:
Zeeland foutief door LNV geïnformeerd.
Advies commissie Nijpels bedoeld om ontpolderen te forceren.

Brief aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal d.d. 17-02-2010 van Red onze Polders, De Levende Delta en ikmaakmezorgen.nl

De ontbrekende balans

Er is veel kritiek op de inspraak en de gebrekkige communicatie van ProSes naar de bevolking geweest en Klinkers is het daar mee eens. Hij analyseert die kritiek in zijn rapport en adviseert hoe het in de toekomst beter zou kunnen. Zo had volgens hem de landbouw in de LTV opgenomen moeten worden. Klinkers vermeldt niets over een maatschappelijk debat in de beginfase van de besluitvorming. Dat kan heel anders.
In Sedimentsperspectief op de Zuidwestelijke Delta wordt in het kader van de ontwikkeling van de kust in verband met zeespiegelstijging een interessant model getoond.
Op de schaarse ruimte in Nederland wordt vanuit vier functies druk uitgeoefend. Allereerst vanuit de economie (toegankelijkheid), vervolgens de veiligheid en de ecologie (natuurlijkheid) en tot slot is er de sociaal en culturele druk. Die laatste functie ontbreekt volledig in de Langetermijnvisie en de Ontwikkelingsschets 2010 voor het Schelde-estuarium. Dit model laat zien waar het in de discussie over ontpolderen in Zeeland aan ontbroken heeft. De bevolking is niet écht betrokken geweest bij het project. Daar staat tegenover dat de milieubeweging dubbel en dwars zijn plaats opgeëist heeft en goed aan haar trekken gekomen is.
Vanuit de geschiedenis is het wel begrijpelijk dat vanuit België een maatschappelijk debat in Nederland over de verdieping van de Westerschelde niet geaccepteerd zal worden. België heeft de vrije toegang tot de Schelde in het begin van de 19-de eeuw letterlijk bevochten.

nog een ander interessant facet. Vrij naar Klinkers: De LTV is eigenlijk geboren uit een politiek probleem in Zeeland welk probleem ontstond door de commotie over ontpolderen bij de tweede verdieping en de noodwet die nodig was om de tweede verdieping te forceren, ook al was er toen nog geen sprake van een voorgenomen derde verdieping. In wezen heeft de commotie van die tijd het pad geëffend voor het succes van de Ontwikkelingsschets 2010. Zeeuws Statenleden werden steeds apatischer: "Het is niet onze bevoegdheid om deze beslissingen te nemen".
Dat brengt me bij de politiek.

politiek

Wat observeringen van Klinkers over de politiek:

In Vlaanderen is in de periode tot 2005 altijd hecht politiek draagvlak geweest, wat van niet geringe betekenis geweest is om de onvermijdelijke problemen en spanningen in dit gecompliceerde proces te overwinnen.

De betrokkenheid van de Nederlandse politiek en in het bijzonder van de bewindslieden (staatssecretaris V&W, LNV) was klein. Die betrokkenheid had beter geregeld moeten worden.

Het dossier is niet erg duidelijk gevolgd in de Staten. Zeeland is niet moedig opgetreden. Er heerste een houding van: we zien het wel, laten we problemen zien te voorkomen, maar eigenlijk gaan we hier niet over. Men wil de beslissing zo ver mogelijk weg leggen. Tegelijkertijd beseft iedereen dat een machtige speler als Antwerpen niet kan worden weggestuurd.
Een grotere directere bemoeienis van Statenleden met dit soort processen is overigens niet te verkiezen.
De Staten hebben natuurlijk wel de taak om met de bevolking goed contact te houden en goed te weten wat er bij de bevolking leeft, waar ze niet in geslaagd zijn

Wat opvalt, is dat er bijvoorbeeld bij het dossier van de IJzeren Rijn in de Eerste en ook in de Tweede Kamer een groot gebrek aan dossierkennis is; er is geen kennis van de antecedenten.

Ik vind dat de minister met het Scheldedossier in de klem is gekomen tussen de eigen afspraken met de Vlaamse minister en de belangen van de Tweede Kamer. Ik doel daarmee op de koppeling van dossiers die Nederland wederom aanbrengt. De Nederlandse politiek heeft veel boter op haar hoofd. ProSes ondervindt daarvan de nadelige gevolgen.

Overigens is mevrouw Schultz van Haegen van mening dat het soms nuttig kan zijn bepaalde besluitvorming even uit te stellen in verband met de wenselijkheid om tot evenwichtige compromissen te komen. Zij heeft het dan over de noodzaak tot spreiding (ook in de tijd) van de lasten en de lusten, en over de tijd die Zeeland nodig zal hebben om te aanvaarden dat voor de uitvoering van het natuurluik van de Langetermijnvisie veel land onder water zal moeten worden gezet ^{(voetnoot 3)}. (Zo wordt de bevolking dus bewust "gepakt")

Conclusie van de webredactie

Wij komen tot de conclusie dat aanvankelijk ProSes en daarmee indirect de TSC goed grip hadden op het dossier en dat zij ook een bijzondere goede prestatie geleverd hebben. Er was aanvankelijk zelfs sprake van een "mission impossible". In wezen is het dossier vastgelopen op het ontbreken van draagvlak in de Zeeuwse samenleving. Dat komt om dat er te veel en te slim gemanipuleerd is. De Zeeuwse- en landelijke politiek zijn daar niet goed mee omgegaan.
Klinkers zou eigenlijk nog eens een evaluatieronde moeten doen, maar daarvoor is het nog te vroeg, want het zwaard van Damocles moet nog vallen.

Helaas hebben de nieuwe inzichten, die Deltares in opdracht van Henk Bleker aangedragen heeft, niet tot zinvolle en haalbare plannen geleid. De druk vanuit Vlaanderen en de milieubeweging was groot, waardoor nut en noodzaakdiscussies over ontpolderen niet écht gevoerd konden worden.

Voetnoten
1. Wij zijn het niet eens met Klinkers dat de tikkende draagvlaktijdbom bij de landbouworganisaties gezocht moet worden. Bij elke enquête over draagvlak onder de Zeeuwse bevolking bleek dat de meerderheid van de Zeeuwen tegen ontpolderen is. Het is meer dat men Zeeland-breed tegen ontpolderen t.g.v. de haven van Antwerpen is.
2. In wezen was op 5 februari 2001 met het memorandum van Kallo, ondertekend door de bewindslieden van Vlaanderen en Nederland, de LTV een feit. De parlementen moeten alleen nog instemmen. Het Vlaamse parlement was goed op de hoogte van het dossier, zodat deze werkwijze geen probleem is. In Nederland lag dat anders. De dossierkennis was minder en het parlement was het voor een deel niet eens met het beleid t.a.v. de Westerschelde. Later met de Ontwikkelingsschets wordt dezelfde werkwijze gekozen. De parlementen mogen alleen maar "ja" zeggen. De Technische Schelde Commissie heeft de regie met "succes strak" in handen gehad.
3. Is het niet schandalig dat in de laatste campagne voor de verkiezingen voor de Tweede kamer in 2010 Nepperus in de Hedwige komt zeggen dat als de VVD in de regering komt de Hedwigepolder niet onder water gezet zal worden? Bekijk de video.

Retour Startpagina
Retour Krantenartikelen
Retour Ikmaakmezorgen-artikelen

Koren in de Hedwigepolder


protestborden in de Hedwige-polder


protestborden op de dijk bij de Hedwigepolder


oude weg in de Hedwige die moet verdwijnen


De Hertogin Hedwigepolder


Bomen in de Hedwigepolder


Scholekters


Zuidgors