Schelde-symposium 'leren van de uitvoering' was een gemiste kans

Zierikzee, 28 november 2014.
In de Darwinzaal, onder het geraamte van een gigantische baardwalvis, van de fraaie Zoo Antwerpen werd op 20 november het Schelde symposium van 2014 gehouden. De agenda was zeer teleurstellend, terwijl er zo veel nieuw onderzoek afgerond is dat gepresenteerd had kunnen worden. Lees het 'feel good'-verslag van de site van de Vlaams Nederlandse Schelde Commissie (VNSC).
Waarom worden de belangrijke onderwerpen op dit symposium gemeden?
De analyse van onze webredacteur.

Het nieuwe onderzoek

De werkgroep Onderzoek en Monitoring van de VNSC heeft tussen 2011 en 2013 onderzoek gedaan naar het fysisch functioneren (zand, water en slib) van het Schelde-estuarium. Er is een samenvattende Brochure geschreven en de 32 rapporten (totaal ruim 3200 pagina's) zijn op de VNSC-website op een speciale pagina gepubliceerd, waarvandaan ze gedownload kunnen worden. Op die pagina staat de volgende toelichting:

De rapporten geven zowel een samenhangende beschrijving van het fysisch functioneren van het Schelde-estuarium als een antwoord op de actuele vragen van de Vlaamse en Nederlandse overheden.

De belangrijkste boodschap is dat de toenemende invloed (versterking) van het getij onze zorg verdient. Die toename is nadelig voor de veiligheid (meer belasting op de keringen), voor de toegankelijkheid (lagere laagwaters, sterkere stromingen) en de natuurlijkheid (veranderingen in ecologisch waardevolle gebieden). De groei van de getij-invloed is er al sinds de late Middeleeuwen. De laatste eeuw overheersen de menselijke ingrepen. Er lijken mogelijkheden om de trend te stoppen. Een optimaal beheer van sediment, vooral door verstandig storten van baggerspecie, is hier een belangrijk instrument bij. De opgave is echter verre van eenvoudig en zowel getij-indringing als sedimentbeheer zijn belangrijke onderdeel van (het onderzoek voor) de Agenda voor de Toekomst voor het Schelde-estuarium.

Van die 32 rapporten hadden interessante presentaties op het symposium gehouden kunnen worden.

Op basis van deze nieuwe kennis heeft de Deltacommissaris in het Deltaprogramma 2015 opgenomen dat het temperen van de getijslag in de Westerschelde door de Agenda van de toekomst uitgewerkt en geïmplementeerd gaat worden.

De Agenda van de Toekomst

De webredacteur begrijpt niet waarom de Agenda van de Toekomst niet op het symposium besproken is. Veel betrokkenen uit Vlaanderen en Nederland waren op het symposium aanwezig. Onbegrijpelijk! Écht een gemiste kans.
De Agenda van de toekomst is een onderdeel van de vijf-jaarlijkse verplichte evaluatie van het verdrag aangaande beleid en beheer van het Schelde-estuarium. Vreemd genoeg is die evaluatie alleen in het Nederlandse parlement besproken en niet in het Vlaamse parlement. De evaluatie is ook niet met de bekende tam-tam aan de pers gepresenteerd. Het zou wel eens zo kunnen zijn dat de evaluatie van het beleid en de Agenda van de Toekomst bewust zo low-profile gepresenteerd zijn. Intussen wordt die agenda gewoon uitgewerkt, want de thema's en projecten voor de komende evaluatieperiode zijn immers vastgesteld. Er is geen weg terug. Kennelijk wilde men geen openbaar debat.

Een citaat uit de inleiding:

Uit deze studie moet blijken of capaciteitsproblemen zijn te voorzien en of deze kunnen worden
verholpen door nautische maatregelen. Indien uit de studie blijkt dat dit niet het geval is, dient
zich de vraag aan of, en zo ja welke, technische/infrastructurele maatregelen de groei van de
havens in de toekomst kunnen faciliteren.

De kern-studievraag voor de haven van Antwerpen! In de formulering zit een vierde vaargeulverruiming al verborgen. Vandaar dat in de Tweede Kamer gevraagd wordt of er duidelijkheid gegeven kan worden over een nieuwe verdieping met eventueel natuurcompensatie. Het antwoord was:
"De Agenda voor de Toekomst richt zich in eerste instantie op de ontwikkeling van een Vlaams-Nederlands kennis- en onderzoeksprogramma. De focus van deze agenda ligt dus (nog) niet op concrete uitvoeringsprojecten..."
Een ontwijkend antwoord, maar het spreekt boekdelen dat het woordje 'nog' tussen haakjes staat. De Tweede Kamer was tevreden met dit antwoord. Als u bijlage 4.1 over toegankelijkheid leest (moet u echt doen) dan zult u zeer waarschijnlijk met de webredacteur concluderen dat de grote containerschepen met een diepgang van 15,5 meter wel een heel klein tijvenster hebben om Antwerpen aan te doen. De Westerschelde op varen valt wel mee; dan is er een tijvenster van twee keer drie uur per dag voor een diepgang van 15,5 meter. De afvaart is een stuk ongunstiger. Er is maar twee keer een uur beschikbaar voor afvaart van schepen met een diepgang van 15,2 meter. De grote containerschepen met een diepgang van 15,5 meter kunnen dus niet volbeladen afvaren naar zee. Het is niet moeilijk om te voorspellen dat uit die studie zal komen dat een vierde verdieping noodzakelijk is. Het is altijd de wens van de haven van Antwerpen geweest dat schepen getij-onafhankelijk Antwerpen kunnen aandoen.
Dat men dit, zolang er nog onzekerheid over de Hertogin Hedwigepolder is liever niet bekend maakt, ligt voor de hand.

Er staan uiteraard meer interessant onderwerpen op de Agenda van de toekomst en in de evaluatie. Enkele voorbeelden:
- De getijslag boven Hansweert verminderen door maatregelen in de monding. Zowel voor natuurlijkheid als veiligheid is dit erg belangrijk!
- Slib in het estuarium. Wat zijn de condities voor een getijomslag. Men is bang voor hypertroebele slibcondities zoals in de Eems.
- De evaluatie van de fameuze cum laude masterscriptie Verdrinken in (ont)polderen van A. Van Tilburg, waar deze webstek in het kader van maatschappelijk draagvlak binnenkort op terugkomt.
- De evaluatie is niet op projectniveau uitgevoerd (dus geen evaluatie van bijvoorbeeld de projecten van de
Ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium), maar op het niveau van de doelstellingen.

De Schelderaad

De deelnemers aan het symposium waren getuige van het eerste openbare optreden van de Schelderaad. Drie vertegenwordigers van de milieubeweging, drie vertegenwoordigers van de Agrarische sector en drie vertegenwoordigers van de havens. Wat een prachtige balans weer. Alleen werd het evenwicht verstoord door de afwezigheid van de heer Symens van het Natuurpunt.
Bij de ondertekening van het instellingsbesluit van de Schelderaad spreekt minister Schulz van Haegen in haar toespraak van een onmisbaar maatschappelijk en bestuurlijk draagvlak. Op 27 maart 2014 schrijft
Minister Schult van Hagen aan de Kamer:

"Een resultaat van de evaluatie is ook dat aan de bestaande (inhoudelijke) pijlers Veiligheid, Natuurlijkheid en Toegankelijkheid van de Vlaams-Nederlandse samenwerking de pijler Proactieve Maatschappelijke Participatie is toegevoegd. Mede met het oog hierop is de Schelderaad geformeerd, waarin lokale en regionale overheden en maatschappelijke organisaties zijn vertegenwoordigd."

Dat lijkt een beetje op wat Carla Peijs op het Scheldsymposium 2012 zei over een vierde sociale pijler.

Bijlage 2 van de evaluatie van het beleid en verdrag van het Schelde-estuarium is zo veel interessanter dan de obligate 'discussie' met geregiseerde vragen aan de Schelderaad op het symposium van 20 november.
Bijlage 2 is namelijk een verslag van interviews met de stakeholders, die anoniem blijven, wat opmerkelijke statements opleverde, zoals:

Wat het evenwicht tussen de drie pijlers veiligheid, toegankelijkheid en natuurlijkheid betreft, wordt door een belangrijke stakeholder gepleit voor een ontkoppeling van de drie pijlers, om te voorkomen dat problemen met betrekking tot de uitvoering binnen een van de pijlers de voortgang binnen de andere pijlers kan blokkeren of hypothekeren.

Een stakeholder heeft geopperd om een doelgerichte vragenlijst op te stellen die de kernvragen en doelstellingen van de samenwerking bloot kan leggen.

Alvorens weer gezamenlijk in overleg te treden over de verdere uitvoering van de langetermijnvisie en over nieuwe ontwikkelingen en behoeften is het daarom van groot belang dat in de eerste plaats de lucht geklaard wordt en er een definitief besluit genomen wordt inzake de al dan niet ontpoldering van de Hertogin Hedwigepolder.

Door de politieke en maatschappelijke geladenheid van de uitvoering van het Verdrag dient het vertrouwen hersteld te worden tussen enerzijds de overheden en de externe partijen en anderzijds de externe partijen onderling.

Er blijkt behoefte te bestaan aan een actievere invulling van artikel 8 (geschillenbeslechting) van het Verdrag. Het bieden van ontmoetingsplaatsen voor de stakeholders, open informatie-uitwisseling en betrokkenheid zijn kernelementen voor het bouwen van een succesvolle samenwerking en consensus en voor het behoud van draagvlak.

Over balans gesproken. Stakeholders hebben tegengestelde belangen. Alleen over één ding waren ze het roerend eens. Ze wilden namelijk unaniem betrokken blijven bij het overleg over de toekomst van het Schelde-estuarium. En zo ontstond de Schelderaad met slechts stakeholders uit drie sectoren. Hoe anders was dat bij het Overleg Adviserende Partijen (OAP), die bij het tot stand komen van de Ontwikkelingsschets 2010 betrokken was. Naast de drie stakeholders namens landbouw, natuur en havens waren in het AOP ook vertegenwoordigd: de Gouverneurs van de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen, de havenschepen van Antwerpen, de dijkgraaf van Zeeuws Vlaanderen, de voorzitter Nationale Havenraad Nederland, de burgemeester van Antwerpen, Bestuurlijk overleg Westerschelde, voorzitter taakgroep Westerschelde Nederland.

Duidelijk is de Schelderaad nu veel minder een weerslag van de maatschappelijke en bestuurlijke organisaties is dan destijds bij het OAP het geval was. De samenstelling van de Schelderaad is dus zeer teleurstellend.
Nu wil men naar een visie op natuurontwikkeling met maatschappelijk draagvlak. Citaat uit de evaluatie:

Weerstand ontstaat vooral wanneer natuurontwikkeling een bestemmingsverandering van gronden achter de dijk betekent. Om die redenen is het noodzakelijk een visie rond nieuwe natuurontwikkeling te ontwikkelen die de juridische imperatieven weet te combineren met een breed maatschappelijk en bestuurlijk draagvlak in en rond het Schelde-estuarium.

Men wil dus het feit dat er geen draagvlak is bij de bevolking voor ontpolderen niet accepteren. Elders staat in de evaluatie dat het verstandig is om te communiceren met belangenorganisaties van tegenstanders van ontpolderingen:

De vraag rijst of het mogelijk is om belangenverenigingen, bestaande uit direct betrokkenen, een structurele rol te geven in het kader van de VNSC. Het aantal burgerinitiatieven is zowel aan Vlaamse als aan Nederlandse zijde vrij beperkt, zodat het in dat opzicht wellicht mogelijk is om hen te betrekken in een participatie- of communicatietraject.

Dit advies is helaas niet opgevolgd. Het doet ons concluderen dat de Schelderaad ondoordacht samengesteld is. De reactie in de PZC van 14 november jl. is duidelijk over hoe de bevolking in Zeeland over de Hedwigepolder denkt.

Het zou verstandig zijn als men het bezwaar tegen ontpolderen in Zeeland als een vaststaand feit betrekt bij de komende besluiten t.a.v. het Schelde-estuarium. De habitatrichtlijn biedt daar alle ruimte toe.

Retour Startpagina
Retour Krantenartikelen
Retour Ikmaakmezorgen-artikelen